معرفی شهر ضحاک؛ شهر سرخ در بامیان
شهر ضحاک در افغانستان در زمره اماکن توریستی این کشور است که در ولایت بامیان افغانستان قرار دارد و مورد توجه قرار می گیرد. این شهر که به دلیل استفاده از خشت در ساختش به عنوان شهر قرمز هم معروف است خرابه های یک شهر تاریخی در بامیان است که زمانی محل اقامت و مامن بیش از 3000 نفر بوده است
هدف از ساخت این شهر نیز دفاع اولیه از رودخانه بوده است. ارگی که نهایتا به دست چنگیزخان مغول تخریب شد و هم اکنون بقایای آن در بامیان قابل مشاهده است.
ویرانه های این شهر در بخش ورودی شرقی ولایت بامیان و درست در بخش جنوب غربی شش پل قابل مشاهده است. ارتفاع این شهر که در زمان خود به عنوان ارگ دفاعی ساخته شده در حدود 100 الی 170 متر برآورد می شود. جالب است بدانید که در روزگار قدیم این شهر بسان چهار راه ارتباطی عمل می کرده و شرق را به ایران، غرب و جنوب را به هندوستان و شما را به هندوکش و دریاچه آمو متصل می کرده است.
از دیوارهای این شهر، برج‌های متعدد و راه‌های پیچ و خم آن که تا هنوز قابل مشاهده است، فهمیده می‌شود که در زمان آبادی خویش از شکوه، رونق و استحکامات دفاعی مهمی برخوردار بوده است.
در بعضی قسمت‌های باقی مانده شهر، آثار برخی از دوره‌های تاریخی زیر به چشم می‌خورند: ترک‌های یفتلی یاهون‌های سفید از قرن‌های چهارم تا نهم میلادی، سده‌های اولیه اسلامی از قرن‌های دهم تاسیزدهم میلادی و تیموری‌ها از قرن پانزدهم تا شانزدهم میلادی.
اصل نام این شهر در نخستین سال‌ها مشخص نیست؛ هرچند افسانه شاه ماردوش، به نام ضحاک در ادبیات فارسی آمده و مردم عوام نیز عقیده دارند که اینجا پایتخت ضحاک ماردوش بوده چون او این شهر را ساخته است.
با اینکه افسانه های ضحاک ماردوش حاکم در این شهر در بین اقوام هزاره منطقه نقل می شود اما تاریخچه دقیق و معتبری برای ساخت شهر ضحاک در افغانستان وجود ندارد. فقط در بخش هایی از خرابه های شهر ضحاک می توان با آثاری از ادوار تاریخی مختلف به صورت زیر آشنا شد:
هون ها (شاخه ای از قبایل ترک آسیای میانه) از قرن 4 تا قرن 9 میلادی
قرون اولیه اسلامی یعنی از قرون 10 تا 13 میلادی
تیموری ها از قرن 15 تا قرن 16 میلادی
دلیل ویرانی شهر ضحاک در افغانستان
بنا به اسناد تاریخی موثق این شهر تاریخی به سال 1222 میلادی به دست امپراطور مغولان یعنی چنگیز خان تخریب شده است. طبق برخی اسناد تاریخی موجود، در جریان حمله به این شهر ظاهرا نوه چنگیز خان به نام موتوجن توسط مدافعان شهر کشته شده و چنگیز خان نیز جهت انتقام دستور تخریب تمام شهر را به سربازان تحت امر خود داد
ضحاک ماردوش
«ضحاک» به معنی خوشخنده یا خندان، پدرش ماهدوش از پادشاه‌هان قدرتمند افسانه‌ای مملکت بوری یا غوری بود که سال‌ها علیه جمشید، پادشاه افسانه‌ای بلخ جنگید و «ارنواز» و «شهرناز»، دختران او را به نکاح خویش درآورد و سرانجام توسط کاوه آهنگر سرنگون شد.
افسانه‌ای نیز وجود دارد که ضحاک را به این دلیل ماردوش می‌گفتند که دو مار خطرناک از دوش‌های او آویزان بوده است. روزانه خوراک آن دو مار مغز سر یک آدم بوده است. اگر غذا به آن‌ها نمی‌رسید، ممکن بود مغز سر خود ضحاک را بخورند.
در کنار شهر ضحاک قصه و داستان «کاوه آهنگر» نیز وجود دارد که در «دره آهنگران» در سمت غرب شهر بامیان وجود داشته است. گفته می‌شود که بقایای آثار و دکان‌های آهنگری او تا هنوز قابل رؤیت است. کاوه آهنگر یکی از سرداران و شخص مورد اعتماد ضحاک بود که برای سپاهیان او سلاح می‌ساخت. وی روزی به بهانه این که به مارهای بالای دوش ضحاک غذا می‌دهد، با تیغ به سر ضحاک می‌زند و به زندگی آن پادشاه افسانه‌ای و مارهایش خاتمه می‌دهد.
با وجود اینکه شهر به کلی ویران شده است، اما تا هنوز هم توانسته جذابیتش را برای توریستان و جهانگردان حفظ کند. از آثار دیدنی آن، باقی مانده ویرانه برج‌های دیدبانی، دیوارهای منقش، چندین مغاره، راه پلکانی که از یک تونل می‌گذرد و یک تونل پلکانی زیرزمینی است.
تونل پلکانی زیرزمینی در نزد مردم محل به نام «راه آبدوزدک» یاد می‌شود که عبارت از تونل خمیده و مارپیچ و پلهپله است که از وسط شهر ضحاک، از تپه پایینی به سوی زیرزمین حفر شده است و به حوض آبی که اینک خشکیده است، وصل می‌شود.
شهر ضحاک یکی از هشت بنای تاریخی ولایت بامیان به‌عنوان میراث فرهنگی جهان در یونسکو ثبت شده، اما وضعیت آن بسیار غم‌انگیز و اسفبار است؛ به طوری که این شهر هم اکنون در حال محو شدن است؛ چون حوادث طبیعی هر روز ویرانه‌های باقی مانده این آبده تاریخی را ویران‌تر می‌سازد.
تگ
