شگفت انگیز ترین بنا درولایت غور کشف شد
دراین مقاله می خواهیم شمارا با یکی از کهن ترین برج آجری جهان اشنا بسازیم
مناره جام کجاست؟
مناره جام، یک میراث جهانی در غرب افغانستان واقع شده است. این مناره در ولسوالی شهرک ولایت غور، در کنار رودخانه هاری واقع شده و معمولاً به عنوان مناره جام شناخته می‌شود. این مناره به ارتفاع 62 متر (یا 65 متر) است و در حدود سال 1190 ساخته شده است.
ساختار اصلی آن کاملاً از آجر پخته ساخته شده و با تزئینات پیچیده‌ای از آجر، گچبری و کاشی لعاب دار تزئین شده است، که شامل نوارهای متناوب از آیات قرآن، نقوش هندسی و خط کوفی و نسخ می‌شود. این مناره به دلیل زیبایی و تزئینات هنری خود معروف است. از سال 2002، مناره جام در فهرست میراث جهانی در خطر یونسکو قرار دارد و به علت فرسایش و خطرات مختلف تهدید می‌شود. در سال 2014، گزارش‌ها نشان دادند که این برج در وضعیت خطر جدی برای ریزش قرار دارد.
همچنین، در سال 2020، مناره جام به عنوان یک میراث فرهنگی در فهرست میراث فرهنگی جهان اسلام توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی جهان اسلام به ثبت رسیده است
(ICESCO) جای گرفت. این اقدام نشان از اهمیت فرهنگی این مناره دارد و اولین میراث فرهنگی افغانستان است که در فهرست
مناره جام که احتمالاً در محل فیروزکوه پایتخت سلسله غوریان قرار دارد. این مناره به شکل مناره‌ای مدور با هشت ضلع ساخته شده و دارای دو بالکن چوبی و یک فانوس در بالای آن می‌باشد. طراحی رسمی مناره جام شباهت چشمگیری به مناره‌های غزنی دارد که توسط مسعود سوم ساخته شد. ممکن است الهام بخش مستقیم این مناره، مناره قطب در دهلی، هند بوده باشد.
مناره جام به یکی از گروه‌های متشکل از 60 مناره و برج تعلق دارد که در مناطق مختلف آسیای مرکزی، ایران و افغانستان در طی قرون 11 تا 13 ساخته شدند. این مناره‌ها به عنوان نمادهای پیروزی اسلام معروف بودند، در حالی که برج‌های دیگر به عنوان نمادهای دیدبانی و نشانه‌های مسیر برای مسافران بودند.
منطقه باستان‌شناسی اطراف مناره جام شامل خرابه‌های یک کاخ، سازه‌های دفاعی، کوره‌های سفالگری و یک قبرستان یهودیان است و معتقدند که این مکان بخشی از شهر گمشده کوه فیروزه است. تجزیه و تحلیل حفره‌های دزدی در اطراف این مناره و مشاهدات تصاویر ماهواره‌ای با وضوح بالا و داده‌های Google Maps نشان می‌دهد که پایتخت تابستانی سلسله غوریان در اطراف مناره جام به مساحت حدود 19.5 هکتار وسعت دارد.
معماری منار جام
منطقه باستانی جم در سال 2002 به عنوان اولین سایت میراث جهانی افغانستان شناخته شد. با این حال، به دلیل وضعیت نامطمئن حفظ مناره و نتایج غارت در این محوطه، مناره جام در فهرست میراث جهانی در خطر یونسکو ثبت شد. علاوه بر این، باستان‌شناسان یک قبرستان یهودیان را در فاصله 10 کیلومتری از مناره کشف کردند که شامل بقایای یک ساختمان نظامی، یک کاخ و کوزه‌های سفالی می‌شود
تاریخچه مناره جام کجاست
فاتح تیموری بابر، پس از فتح جام و عبور از کوهستان‌ها، به سوی کابل حرکت می‌کند و مناره جام به عنوان علامتی از این مسیر معروف است.
در طول قرن دوازدهم و سیزدهم، غوریان تسلط خود را به مناطق مختلفی از افغانستان امروزی و قسمت‌هایی از شرق ایران، آسیای مرکزی، شمال هند و بخش‌هایی از پاکستان گسترش دادند.
کتیبه‌های عربی مرتبط با مناره جام به تاریخ دقیقی مشخص نیست؛ بر اساس محاسبات میلادی می‌توان به سال‌های 1193/4 یا 1174/5 اشاره کرد. احتمالاً این کتیبه به یادآوری پیروزی غیاث‌الدین سلطان غوری بر غزنویان در سال 1186 در لاهور می‌پردازد. واژه‌های عربی روی این کتیبه به یادآوری این پیروزی و گسترش اسلام در شمال شبه‌قاره هند اختصاص داده می‌شود.
با وجود این تفسیرها، دکتر رالف پیندر ویلسون، باستان‌شناس بریتانیایی، به تحقیقات مفصلی درباره مناره جام پرداخت و معتقد بود که مناره به منظور گرامیداشت پیروزی معز الدین، برادر غیاث‌الدین غوری بر غزنویان ساخته شده است. این پیروزی به اسلام اجازه داد تا در مناطق شمال شبه‌قاره هند گسترش یابد.
فرضی وجود دارد که مناره جام به مسجد جمعه فیروزکوه متصل بوده و در یک سیل ناگهانی پیش از محاصره مغول در اوایل قرن سیزدهم شسته شده و از بین رفته است .
شکوه امپراتوری غوریان پس از مرگ غیاث‌الدین در سال 1202 کاهش یافت و شهر فیروزکوه نیز در سال 1222 تحت تصرف مغول‌ها ویران شد.
تا سال 1957، مناره جام به ندرت شناخته شده بود، اما سر توماس هولدیچ در سال 1886 این مناره را به عنوان یکی از کارهای خود در کمیسیون مرزی افغانستان گزارش داد. اواخر دهه 1970، ورنر هربرگ محدودیت‌هایی در محدوده مناره جام بررسی کرد و دکتر رالف پیندر-ویلسون مطالعات اصلی خود را در مورد این مکان در همان دوره، قبل از تجاوز شوروی به افغانستان در سال 1979، انجام داد.
در تاریخ 17 ژانویه 2022، زمین‌لرزه‌ای در غرب افغانستان به وقوع پیوست. این زمین‌لرزه منجر به سقوط آجرهای مناره شد و اکنون این مناره با خطر ریزش بیشتری روبه‌رو است.
تگ
