آرامگاه خواجه عبدالله انصاری؛ یک مقصد مهم گردشگری در هرات
آرامگاه خواجه عبدالله انصاری در افغانستان یکی از بناهای تاریخی برای جذب گردشگران خارجی به این کشور می باشد. این آرامگاه دقیقا در روستای گاذرگاه در 3 کیلومتری شمال شرقی هرات قرار دارد. این آرامگاه توسط معمار قوام الدین شیرازی به سال 1425 در ولایت هرات برپا شده است. در این متن با این بنای تاریخی بیشتر آشنا میشویم.
خواجه عبدالله محمد بن انصاری هروی در سال 396 هـ.ق در زمان سلطنت «آلب ارسلان سلجوقی» و وزارت «خواجه نظام الملک» وزیر دانشمند، دانش پرور و هنرشناس وقت به دنیا آمد و در سال 481 هـ.ق درگذشت که در «گازرگاه» هرات به خاک سپرده شد.
پدر او «ابومنصور انصاری» از فرزندان ابوایوب انصاری است که حضرت رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم هنگام هجرت به مدینه، در منزل او وارد شدند همچنین مادرش نیز از مردم بلخ بود.
آرامگاه خواجه عبدالله از جایگاه خاصی در میان مردم افغانستان بخصوص شهروندان هراتی برخودار است و در لهجه مردم هرات، وی به نام‌های «خووجه انصار»، «پیرهرات»، «خواجه عبدالله انصاری» و «گازرگاه شریف» معروف است.
وی از کیمیاگران بنام دوران خود بود اما چیزی که بیشتر باعث شهرتش می‌شد تسلط او در علوم حدیث، تفسیر قرآن و عرفان بود.
از آثار مشهور او که به نثر مسجع نوشته شده «مناجات‌نامه»، «نصایح»، «زادالعارفین»، «کنزالسالکین»، «قلندرنامه»، «محبت‌نامه»، «هفت‌حصار»، «رساله دل و جان»، «رساله واردات» و «الهی‌نامه» است.
چون عبدالله انصاری هم یک عرف صوفی و هم پیر و محل وثوق مردم هرات بوده است. به همین دلیل نیز خیلی از افراد خواستار دفن ایشان در کنار آرامگاه خواجه عبدالله انصاری بوده اند. حتی به اعتقاد مردم محلی هر کسی که به زیارت آرامگاه خواجه می آمده، گناهان او پاک می شده و به همین دلیل نیز روستای محل دفن خواجه عبدالله گاذرگاه یا رختشوی خانه هم نامیده می شده است.
هم اکنون نوادگان خواجه عبدالله انصاری متولی آرامگاه وی هستند و در طول سالیان، خصوصا سه دهه جنگ افغانستان از بنای این آرامگاه محافظت کردند اما با این حال این آرامگاه از مشکلات طبیعی در امان نمانده و چندین مرتبه مرمت و بازسازی شده است.
این آرامگاه به دستور شاهرخ تیموری و توسط معمار قوام الدین شیرازی ساخته شده است. خود قوام اهل شیراز بوده و در آن زمان به بخش های شمالی ایران سفر کرد. اما همچنین قوام الدین از طرف شاهرخ فرمان یافت تا آرامگاه خواجه عبدالله انصاری را به سال 1428 طراحی و بسازد.
تاریخچه ساخت آرامگاه
آرامگاه خواجه عبدالله انصاری در افغانستان توسط قوام الدین شیرازی طراحی و ساخته شده است. عمده تمرکز این مجموعه بر روی ایوان شرقی است. ایوان شرقی نیز فضای داخلی مستطیلی با یک طرف بدون دیوار است. نمای این آرامگاه شامل سه ورودی یا دروازه از جناح بنای چند ضلعی بزرگ می باشد که با موزاییک های ظریف پوشیده شده است. همچنین نمای این ساختمان توس موزاییک کارانی تزئیین شده که توسط قوام الدین استخدام شده اند. از مهمترین المان های معماری آرامگاه خواجه عبدالله انصاری در افغانستان می توان به موارد زیر اشاره نمود:
دروازه یا ورودی اصلی آرامگاه: نمای ورودی رو به غرب دروازه ورودی اصلی را نشان می دهد. این دروازه نیمه گنبدی است و 5 طرفه می باشد. همان طوری که در تصویر زیر هم مشاهده می شود، دیوار مرکز آرامگاه دری دارد که به دهلیز یا آستانه ختم می شود.
زرنگار خانه :در دویست متری از آرامگاه قرار دارد. دروازه ورودی روبه شمال بوده و توسط دو نیم گنبد پوشیده شده است. گنبد برگ حدود 10 متری بوده و سالن مرکزی را می پوشاند. محراب نیز در دیوار غربی قرار داشته و 4 دیوار دیگر هم دارای در هستند. پنجره روی هر در و محراب نیز با طاق هایی ساخته شده اند
نمکدان: امارت موسوم به نمکدان در آرامگاه خواجه عبدالله انصاری در در طرف بیرونی اش دوازده ضلعی و در قسمت داخلی اش هشت ضلعی می باشد.
لوح مرمرین آرامگاه پیر هرات از دوره «سلطان ابو سعید» است و سنگ بسیار نفیس و ارزشمند 7 قلم که از عجایت صنعت حجاری قلمداد می‌شود، یادگار عهد «سلطان حسین بایقر» است.
در منطقه زیارت پیر هرات چندین شاعر، عالم وشخصیت‌های مشهور هرات آرمیدند.
طبق نوشته «ولی شاه بهره» در کتاب «هرات نگین خراسان»، علاوه بر مزار خواجه عبدالله انصاری، «شیخ عمو»، «ابونصر خباز»، «ابولحسن سوهان»، «عبدالله غور بنج»، «غریب میرزا»، «امیر دوست محمد خان» و بسیاری دیگر از مفاخر و مشاهیر زبان و ادب عرفان فارسی در این مکان آرمیدند.
در جوار مزار پیرا هرات، جنگل بسیار سرسبز و شادابی وجود داشته که اولین مدرسه علمی بوده که در قرن 12 میلادی در عصر غوری‌ها بنا نهاده شده که امروزه از آن اثری نیست.
ایوان بزرگ مشرقی مزار حضرت خواجه به دست شاهرخ میرزا تیموری در سال 829 قمری احداث شد که هنوز پا برجاست.
تگ
