کچالیو تاریخ ته لنډه کتنه
چالو یا الوګان په نړۍ کې له غنمو، وریجو او جوارو وروسته تر ټولو ډیر تولیدیږي.
کچالو، چې ځینې پښتانه یې پټاټې هم بولي، په جنوبي امریکا په تېره بیا په پیرو او بولویا کې پیدا شوي او څېړونکي ګومان کوي چې له شاوخوا ۴ زره تر ۸ زره کاله پخوا د دې سیمې په وچو او سړو سیمو کې هغو سورپوستو کرل چې په دغو سیمو کې اوسیدل.
د ډیرو نورو خوړل کېدونکو سبزیو خلاف کچالو په لوړو او غرنیو سیمو کې هم کېږي. له همدې امله د افغانستان په ډیرو سیمو په تیره بیا مرکزي ولایتونو لکه میدان وردک، غزني، دایکنډي او بامیان کې لا ډیر کرل کېږي ځکه چې هوا یې وچه او سړه ده.
له جنوبي امریکا څخه نورې نړۍ ته کچالو په ۱۵۷۰ م کال هسپانیایانو خپل هیواد ته یووړل او ورور ورو په ټوله اروپا کې یې کښت دود شو. بریتانیایانو بیا د اسیايي هیوادونو د استعمار په لړ کې د دې لویې وچې په هیوادونو کې دود کړل.
کچالو په ډیرو هیوادونو کې د بېوزلو خلکو ښه خواړه ګڼل کېږي. ځکه چې حاصل یې زیات او قیمت یې په نسبي ډول کم دی.
په ۱۸۴۵ او ۱۸۴۶ کلونو کې په آیرلنډ کې یوې ناروغۍ یا افت د کچالو ټول حاصلات خراب کړل. له دې کبله ۴ میلیونه او ۳ لکه آیرلنډیان مړه شول او سلګونه زره نورو د خوړو د موندلو لپاره د امریکا په شمول نورو ځایونو ته پناه یووړه.
اټکل کېږي چې په نړۍ کې هر کال ۳۳۰ میلیون ټنه الوګان تولیدیږي.
که څه هم اوس په څه باندې ۱۴۰ هیوادونو کې الوګان کرل کېږي خو لوی تولیدوونکي یې چین، هند، روسیه، پولنډ او امریکا ګڼل کېږي.
کله چې کچالو سپین کړو، پوست یې واړوو، رنګ یې توریږي، د دې لپاره چې تور نه شي په اوبو کې یې واچوئ او لږ مالګه ورګډه کړئ. مالکه یې خوند هم ښه کوي او د ویټامینونو د بایللو مخه یې هم نیسی.
د نه خرابیدو لپاره یې له پیازو سره یوځای مه ساتئ.
د دې لپاره چې کچالو مو خراب نه شي باید داسي کچالو انتخاب کړو چې وهل شوي نه وي، تېغ یې نه وي وهلی، کلک وي.
په ځینو الوګانو کې ځینې برخې زرغون رنګه وي، هغه باید ونه خورو ځکه چې زهرجنې وي.
